Depersonalisatie, derealisatie en het pad terug naar jezelf: een innerlijke reis met IFS, PISD en psychedelica
Er zijn van die momenten in het leven waarin de grond onder je voeten lijkt weg te vallen. Alsof je kijkt naar een film van je eigen bestaan, maar niet langer de hoofdrol speelt. Depersonalisatie en derealisatie kunnen voelen als een plotselinge verbanning uit je eigen lichaam en wereld. Je leeft — maar zonder werkelijk aanwezig te zijn.
Voor sommigen is dit een spontane ontregeling, voor anderen de nasleep van overweldigende stress of spirituele ervaringen zoals ayahuasca. Wat vaak ontbreekt, is een bedding. In deze blog neem ik je mee op een innerlijke reis waarin we deze staat niet als ‘stoornis’ benaderen, maar als signaal van een systeem dat bescherming zoekt.
We verkennen hoe deze ervaringen samenhangen met complex trauma, en hoe methoden als IFS (Internal Family Systems), psychedelische therapie en het recente begrip PISD (Psychedelic Iatrogenic Structural Dissociation) ons kunnen helpen om de weg terug te vinden — naar onszelf, ons lichaam, en het leven dat door ons heen wil stromen.
📖 Inhoudsopgave
- Wat zijn depersonalisatie en derealisatie?
– Vervreemding als beschermingsmechanisme - Wanneer ontstaat DP/DR?
– De rol van stress, trauma en spirituele of psychedelische ervaringen - Een casus: dissociatie na een ayahuasca-ervaring
– Van licht naar leegte: hoe een ontregeld systeem bescherming zoekt - PISD: wanneer psychedelica dissociatie versterken
– Psychedelische therapie zonder bedding: risico’s en inzichten - De link met complex trauma
– Dissociatie als symptoom van relationele kwetsuren
– Brandweerdelen, innerlijke fragmentatie en schaamte - Herstel is mogelijk — via zachtheid, regulatie en vertraging
– IFS als methode om dissociatie te ontmoeten i.p.v. bestrijden - Psychedelica als poort, niet als panacee
– MDMA, psilocybine en het belang van voorbereiding en integratie - Blijven werken met dissociatie — als poort naar het Zelf
– Van vijand naar boodschapper: dissociatie als richtingaanwijzer - Reflectievragen voor zelfonderzoek
– Een uitnodiging tot zelfcompassie en nieuwsgierige aanwezigheid - Tot slot: hoop als medicijn
– Terugkeren naar je centrum met de juiste steun en bedding - Mijn aanpak:
– een integratie van IFS, Voice Dialogue, TSM psychodrama en MBCL, gedragen door mindfulness, compassie en ritueel.
Depersonalisatie, derealisatie en het pad terug naar jezelf: een innerlijke reis met IFS, PISD en psychedelica
Depersonalisatie en derealisatie (DP/DR) kunnen diepe verwarring en angst oproepen. Alsof je leven niet meer van jou is. Alsof je toekijkt van een afstand — losgeraakt van jezelf, je lichaam en de wereld om je heen. Voor sommigen ontstaat dit spontaan, voor anderen na intense stress of spirituele ervaringen zoals een ayahuasca ceremonie. In deze blog verkennen we hoe DP/DR samenhangt met complex trauma, en hoe een innerlijke weg via IFS, psychedelische therapie én het inzicht in PISD (Psychedelic Iatrogenic Structural Dissociation) kan helpen om opnieuw verbinding te maken — met jezelf en het leven.
Wat zijn depersonalisatie en derealisatie?
Depersonalisatie betekent dat je je vervreemd voelt van jezelf: je ervaart je lichaam, gevoelens of gedachten als vreemd of onecht. Derealisatie betekent dat de wereld om je heen onwerkelijk aanvoelt — alsof je in een droom leeft, of alsof er een glazen wand tussen jou en de werkelijkheid zit. Deze ervaringen kunnen tijdelijk zijn, maar bij sommigen houden ze langer aan. Het zijn vormen van dissociatie — beschermingsmechanismen van het zenuwstelsel bij overweldiging.
Wanneer ontstaat het?
DP/DR kan ontstaan na:
- Intense angst of paniek
- Traumatische ervaringen
- Chronische stress of burn-out
- Heftige psychedelische ervaringen
- Spiritueel ontwaken zonder gronding
In het voorbeeld van de cliënt dat deze blog inspireerde, ontstond het na een tweede ayahuasca ceremonie. De eerste ervaring was vervuld van licht, verbinding en ‘Zelf-energie’, zoals we dat in IFS noemen. Tussen de eerste en tweede ceremonie had zij echter een diep ontregelend gesprek met haar ex-partner, wat haar systeem terugbracht naar onveiligheid en een overweldigende ervaring. En na de tweede ceremonie viel zij in een staat van dissociatie: het leven voelde niet meer als haar eigen. Ze beschreef het alsof ze achter glas leefde — levend, maar niet werkelijk aanwezig.
PISD: als psychedelica de dissociatie versterken
Het is inmiddels duidelijk dat psychedelica diepe heling kunnen brengen, maar ook risico’s dragen — zeker bij mensen met een voorgeschiedenis van trauma. Een relatief nieuw begrip in het veld is PISD: Psychedelic Iatrogenic Structural Dissociation. PISD verwijst naar een toestand waarin psychedelische ervaringen zó intens of ontregelend zijn, dat ze leiden tot een versterking van bestaande dissociatiepatronen — of zelfs nieuwe structurele splitsingen veroorzaken tussen delen van het zelf.
In het geval van mijn cliënt werd pas achteraf duidelijk hoe kwetsbaar haar systeem was na de eerste ceremonie. De opening naar het licht was reëel — maar zonder voldoende integratie en co-regulatie ontstond bij de tweede sessie een overstimulatie van het zenuwstelsel. Wat aanvankelijk een mystieke reis leek te worden, werd een confrontatie met een overweldigend binnenland. De dissociatie die volgde — een vorm van PISD — was geen ‘fout’, maar een wanhoopspoging van haar systeem om te beschermen tegen instorting.
De link met complex trauma
Er is een duidelijke relatie tussen DP/DR en complex trauma. DP/DR is vaak geen losstaande aandoening, maar een symptoom van diepgewortelde emotionele overbelasting, relationele verwaarlozing of herhaalde grensoverschrijding — de bouwstenen van complex trauma.
- Bescherming tegen overweldiging
DP/DR is een vorm van dissociatie: een beschermingsmechanisme wanneer vechten of vluchten niet meer werkt. In IFS-termen spreken we hier over brandweerdelen: innerlijke beschermers die rigide ontkoppeling inzetten om te voorkomen dat je overspoeld wordt. PISD laat zien hoe psychedelica deze beschermers kunnen activeren of versterken wanneer de ervaring te snel, te diep of onvoldoende ingebed is. - Ontworteling van het zelfgevoel
Complex trauma ondermijnt het gevoel van een stevig verankerd zelf. DP/DR is dan geen ‘stoornis’, maar een signaal van innerlijke fragmentatie. PISD kan deze fragmentatie tijdelijk vergroten, juist omdat psychedelica het onbewuste openen — zonder de garantie dat het systeem er klaar voor is. - Schaamte en innerlijke splitsing
Veel mensen met trauma dragen lasten van schaamte, schuld of zelfafwijzing. Deze delen zijn vaak bedekt onder beschermlagen van dissociatie. Psychedelica kunnen deze lagen doorbreken, maar zonder zorgvuldige begeleiding kunnen cliënten terechtkomen in een onthechte staat waarin het moeilijk is om nog verbinding te voelen met het eigen lichaam of emoties.
📌 Lees ook: Psychedelische Therapie bij Trauma: Hoe Het Werkt en Wat Je Moet Weten
📌 Zie ook: 💔 De Onzichtbare Wonden van het Hart
Herstel is mogelijk — via zachtheid, regulatie en vertraging
DP/DR is niet ‘gek worden’, maar een overlevingsstrategie. Wanneer we stoppen met vechten tegen deze staat en haar benaderen met compassie, ontstaat ruimte. De zenuwbanen kunnen opnieuw veiligheid leren ervaren.
Therapieën die lichaamsgericht en deel-georiënteerd zijn — zoals IFS — blijken hierbij helpend. In IFS leren we dat ook dissociatie een deel is dat liefdevol gehoord wil worden. Vaak schuilt eronder een kwetsbaar kinddeel dat ooit alleen stond met ondraaglijke gevoelens. PISD vraagt van ons als therapeuten een diepe vertraging en afstemming: niet forceren, maar uitnodigen. Niet fixen, maar getuigen.
Psychedelica als poort — mits zorgvuldig ingebed
Psychedelica kunnen helend zijn — maar alleen als het systeem zich veilig genoeg voelt. In het hierboven beschreven geval bracht een MDMA-analogon sessie voor het eerst weer ruimte om met delen te spreken. Toch bleef blending — het versmelten met beschermers — nog lang aanwezig.
Een combinatie van MDMA en psilocybine (‘hippie flip’) kan soms helpen bij het hervinden van Zelf-energie, maar moet nooit lichtvaardig worden ingezet. Het vraagt om een bedding waarin dissociatie er mag zijn — als boodschapdrager, niet als vijand. Ook een truffelsessie op zichzelf kan helend zijn, maar alleen wanneer vooraf een netwerk van hulpbronnen is geactiveerd (zoals in TSM psychodrama), en de integratie zorgvuldig gebeurt.
Blijven werken met dissociatie — als poort naar het Zelf
Een belangrijk inzicht uit zowel IFS als PISD-benaderingen is: vermijd de dissociatie niet, maar leer ermee zijn. Als we dissociatie enkel als probleem beschouwen, versterken we vaak de schaamte en angst eromheen. Maar als we het zien als een wijze beschermer die wacht op voldoende veiligheid, ontstaat er een andere dynamiek: die van nieuwsgierige aanwezigheid.
PISD nodigt ons uit om psychedelica niet alleen als tool te zien, maar als test: een spiegel voor wat het systeem al kan dragen — en nog niet. En juist in dat ‘nog niet’ ligt de weg naar innerlijke volwassenheid.
📌 Lees ook: Hoe een Truffelceremonie Kan Helpen bij Psychische Problemen
📌 Of verdiep je hier: Kiezen tussen MDMA en Psilocybine: Welke Therapie Kies Jij?
Reflectievragen voor wie hiermee worstelt
- Welke delen in mij zijn bang om echt aanwezig te zijn?
- Wat zou het betekenen als ik deze staat van vervreemding niet als vijand zie, maar als beschermlaag?
- Welke herinneringen of ervaringen worden mogelijk onderdrukt door mijn dissociatie?
- Zijn er momenten waarop ik wél even verbinding voelde? Wat hielp toen?
Mijn aanpak bij DP/DR en PISD: bedding, belichaming en bevrijding
Wanneer je leeft met depersonalisatie, derealisatie of PISD, voelt het vaak alsof je ergens buiten de wereld zweeft — niet geworteld, niet thuis. In mijn praktijk bied ik een integratieve benadering aan die juist die worteling weer uitnodigt. Geen snelle fixes, maar een bedding waarin alle delen welkom zijn — ook de verdwaalde, bevroren of overwaakte.
IFS, Voice Dialogue, Psychodrama: werken met delen die dissociëren
Internal Family Systems (IFS) vormt de kern van mijn benadering. We gaan samen op zoek naar de delen in jou die dissociatie inzetten als bescherming: brandweerdelen, managers en gekwetste kinddelen. In plaats van deze delen te bestrijden, gaan we er liefdevol mee in gesprek. Soms gebruik ik hierbij Voice Dialogue, waarbij je letterlijk vanuit een deel spreekt, of psychodramatechnieken zoals rolwissels, dubbelen ( de bodydouble and Containment Double) en terzijde om innerlijke dynamieken voelbaar te maken in de ruimte. Dit helpt om je niet meer te zijn wat je voelt, maar er bewust contact mee te maken.
Lichaamsgericht en systemisch: je plek (her)vinden
Dissociatie is niet alleen een psychologisch verschijnsel — het leeft ook in het lijf. Daarom werk ik lichaamsgericht, onder andere via interoceptie-oefeningen ( interpersoonlijke Mindfulness), kalmerende ademwerk, en trauma-sensitive mindfulness. We onderzoeken samen hoe je lijf zich nu voelt, waar spanning of leegte zit, en wat jouw zenuwstelsel nodig heeft om zich veilig te voelen. Ook gebruik ik sociodrama en systemische werkvormen om te verkennen welke plek jij inneemt in je familiesysteem of maatschappelijke veld. Vaak blijkt dissociatie verbonden aan verstrikkingen of een verloren plek in het grotere geheel.
Psychedelische therapie: voorzichtig openen wat gesloten is
Bij voldoende veiligheid kan ik je begeleiden in psychedelische sessies met truffels of MDMA-analogen. Deze sessies zijn geen eindpunt, maar onderdeel van een zorgvuldig opgebouwd traject waarin voorbereiding, co-regulatie en integratie essentieel zijn. In deze sessies werk ik o.a. met:
- TSM psychodrama, om vóór de inname vier innerlijke hulpbronnen te activeren (interpersoonlijk, innerlijk, transpersoonlijk en dierlijk), zodat je gedragen het veld in stapt.
- IFS-inbedding tijdens de reis, waarin we met delen werken die opkomen, maar nooit forceren.
- Integratie na afloop, waarin we de ervaring langzaam verweven met je dagelijks leven.
Rituelen, symboliek en zielscontact
Soms zijn woorden niet genoeg. Daarom werk ik ook met rituele elementen, visualisaties, muziek en innerlijke gidsen. In deze ruimte mag je niet alleen je verhaal herschrijven, maar ook je ziel opnieuw voelen spreken. Dissociatie kan dan verschuiven van vijand naar poortwachter — een bewaker van iets dat nog beschermd moest worden.
Tot slot: Hoop als medicijn
DP/DR voelt vaak als een verdwijnpunt — alsof je jezelf kwijt bent. Maar in werkelijkheid is er iets in jou dat je aan het beschermen is. Iets dat wacht tot er genoeg veiligheid is om zich te openen. In die zin is depersonalisatie niet het einde, maar een poort. Een uitnodiging tot diepe innerlijke afstemming.
Met de juiste steun — via IFS, PISD-sensitieve begeleiding, psychedelische therapie, of liefdevolle relaties — kun je de weg terugvinden naar jouw centrum. Naar je belichaamde Zelf.
Wil je hier begeleiding bij? Neem gerust contact met me op via www.levenskunstenaarschap.nl — je hoeft deze weg niet alleen te gaan.
